فين‌تك (FinTech) چيست؟ يك اصطلاح فراگير است كه به نرم‌افزار، برنامه‌هاي كاربردي موبايل و ساير فناوري‌هايي كه براي بهبود و خودكارسازي اشكال سنتي مالي براي كسب‌وكارها و مصرف‌كنندگان ايجاد شده‌اند، اشاره دارد. فين‌ تك مي‌تواند موارد مختلف مربوط به حوزه مالي مانند برنامه‌هاي پرداخت موبايلي ساده تا شبكه‌هاي بلاكچيني پيچيده شامل تراكنش‌هاي رمزگذاري‌شده را شامل شود. در اين مقاله از پي فا، به شرح فين‌تك پرداخته و كاربرد‌ها، كاربران، مهارت‌هاي مورد نياز براي كار در اين زمينه، و چشم‌انداز اين حوزه در ايران را مورد بحث قرار مي‌دهيم.

فين‌تك يا فناوري مالي چيست؟

مفهوم فين‌تك نخستين بار در قرن بيستم مطرح شد و به تكنولوژي به كار برده شده در سيستم‌هاي پشتيبان موسسات مالي مربوط بود. اصطلاح فين‌تك (FinTech) يا فناوري مالي (Financial technology)، هر كسب ‌و كاري را توصيف مي‌كند كه از فناوري براي اصلاح، بهبود يا خودكارسازي خدمات مالي براي مشاغل يا مصرف‌كنندگان استفاده مي‌كند. برخي از نمونه‌ها عبارت هستند از بانكداري تلفن همراه، خدمات پرداخت همتا به همتا يا پلتفرم‌هاي معاملاتي. اصطلاح فين‌تك يك تكنولوژي نوين نيست و اين مفهوم از مدت‌ها قبل وجود داشته است. براي مثال كارت‌هاي اعتباري در دهه 1950 عموماً اولين محصولات فين‌تك در دسترس عموم بودند، چرا كه نياز مصرف‌كنندگان به حمل ارز فيزيكي در زندگي روزمره را از بين مي‌بردند. از آن زمان، مفهوم فين ‌تك تكامل يافت و شامل سيستم‌هاي مركزي بانك و خدمات معاملات آنلاين سهام شد. در سال 1998، پي‌پال كه يكي از اولين شركت‌هاي فين‌ تك بود و عمدتاً بر بستر اينترنت فعاليت مي‌كرد، تاسيس شد. پيشرفتي كه با فناوري تلفن همراه، رسانه‌هاي اجتماعي و رمزگذاري داده‌ها موجب ايجاد انقلابي در حوزه مالي شد. اين انقلاب منجر به پديدار شدن اپليكيشن‌هاي پرداخت، شبكه‌هاي بلاكچين و گزينه‌هاي پرداخت در رسانه‌هاي اجتماعي شده است كه امروزه به طور مرتب از آن‌ها استفاده مي‌كنيم. فين‌تك يك مفهوم چند وجهي است كه تراكنش‌هاي مالي را براي مصرف‌كنندگان يا كسب‌وكارها ساده‌تر مي‌كند و آن‌ها را در دسترس‌ و عموما مقرون به صرفه‌ مي‌كند. همچنين مي‌تواند براي شركت‌ها و خدماتي اعمال شود كه از هوش مصنوعي، داده‌هاي بزرگ و فناوري بلاكچين رمزگذاري‌شده براي تسهيل تراكنش‌هاي ايمن استفاده مي‌كنند. به طور كلي، فين‌تك تلاش مي‌كند تا فرآيند انجام تراكنش را ساده‌تر كند. به عنوان مثال، يك سرويس تلفن همراه به كاربران امكان پرداخت مستقيم وجوه در هر زماني از روز را به حساب افراد ديگر مي‌دهد. فين‌تك يا فناوري مالي براي توصيف فناوري نويني استفاده مي‌شود كه به دنبال بهبود و خودكارسازي استفاده از خدمات مالي است. فين‌تك براي كمك به شركت‌ها، صاحبان مشاغل و مصرف كنندگان براي مديريت بهتر عمليات مالي، فرآيندها و به طور كلي تسهيل زندگي خود با استفاده از نرم افزارها و الگوريتم‌هاي تخصصي كه در رايانه‌ها و تلفن‌هاي هوشمند استفاده مي‌شوند، به كار برده مي‌شود. هنگامي كه مفهوم فين‌تك در قرن بيست و يكم ظهور كرد، در ابتدا به فناوري به كار رفته در سيستم‌هاي پشتيبان مؤسسات مالي تأسيس شده اطلاق شد. با اين حال از آن زمان به بعد، تغييري به سمت خدمات مصرف‌ گرايانه‌تر و در نتيجه مشتري‌ محورتر صورت گرفته است. فين‌تك اكنون بخش‌ها و صنايع مختلفي مانند آموزش، بانكداري، جمع‌آوري سرمايه و مديريت سرمايه‌گذاري را شامل مي‌شود. فين‌تك همچنين شامل توسعه و استفاده از ارزهاي رمزنگاري شده مختلف نيز است.
فين‌‌تك به طور كلي به ۹ بخش تقسيم مي‌شود كه در مقالات بعدي پي فا به شرح جامع آن‌ها مي‌پردازيم:

• رگ‌تك (RegTech)
• ولث‌تك (WealthTech)
• اينشورتك (InsurTech)
• پي‌تك (PayTech)
• بانك‌تك (BankTech)
• لندتك (LendTech)
• مديريت مالي شخصي (PFM)
• رميتنس (Remittance)
• پول‌هاي جديد، توكن‌ها و ارزهاي رمزنگاري‌شده (CryptoCurrency)

كاربردهاي فين‌تك

به طور كلي، اصطلاح “فين‌تك” يا فناوري مالي مي‌تواند براي هر نوآوري در نحوه انجام معاملات تجاري افراد، به كار برده شود. با اين حال، از زمان گسترش اينترنت و استفاده از تلفن‌هاي هوشمند، فناوري مالي به طور فزاينده‌اي رشد كرده است. فين‌ تك كه در ابتدا به استفاده از فناوري رايانه‌اي كه در بانك‌ها يا شركت‌هاي تجاري به كار مي‌رفت، اشاره داشت، اكنون طيف گسترده‌اي از مداخلات فناوري را در امور مالي شخصي و تجاري توصيف مي‌كند. فين‌تك در حال حاضر انواع مختلفي از فعاليت‌هاي مالي مانند نقل و انتقالات وجوه، واريز چك با گوشي‌هاي هوشمند، درخواست اعتبار، جمع‌آوري پول براي راه‌اندازي كسب‌وكار، يا مديريت سرمايه‌گذاري‌هاي مختلف را توصيف مي‌كند. بر اساس شاخص پذيرش فين‌ تك، يك سوم مصرف‌كنندگان حداقل از دو يا چند سرويس فين‌تك استفاده مي‌كنند. استارت‌ آپ‌هاي فين‌ تك كه بيشترين صحبت‌ها در مورد آن‌ها انجام مي‌شود و داراي بيشترين بودجه مالي نيز هستند به گونه‌اي طراحي شده‌اند كه با خدمت ‌رساني به يك قشر مشخص از مردم، تهديدي براي ارائه‌دهندگان خدمات مالي سنتي به چالش كشيده مي‌باشند. ارائه خدمات سريعتر و يا بهتر نيز ديگر كاربرد فين‌تك است. فين‌تك تراكنش‌هاي مالي را براي مصرف‌كنندگان يا كسب‌وكارها ساده‌تر كرده و آنها را در دسترس‌تر و عموما مقرون به صرفه‌تر مي‌كند. همچنين مي‌تواند براي شركت‌ها و خدماتي اعمال شود كه از هوش مصنوعي، داده‌هاي بزرگ و فناوري بلاكچين رمزگذاري‌شده براي تسهيل تراكنش‌هاي ايمن استفاده مي‌كنند. شركت‌هاي فناوري مالي يا فين‌تك، نهادهايي هستند كه به ارائه طيف گسترده‌اي از خدمات مالي كه معمولاً توسط بانكداري سنتي ارائه مي‌شوند، اختصاص داده مي‌شوند، تنها با اين تفاوت كه فناوري مالي اين خدمات را كارآمدتر و در دسترس‌تر ارائه مي‌دهد. در دهه گذشته و به ويژه در ۵ سال اخير، توسعه فناوري‌هايي مانند بلاكچين، اينترنت اشيا (IoT)، شبكه 5G، هوش مصنوعي و…، راه را براي انجام بسياري از فرآيندها تسهيل و تغيير داده است. در بانكداري سنتي انجام تمام اين امور مانند افتتاح حساب پس انداز، پرداخت وجه براي دريافت يك محصول يا خدمات يا حتي سرمايه‌گذاري در بورس‌هاي جهاني، زمان زيادي مي‌برد. فين‌تك مفهومي است كه اين خدمات مالي را دموكراتيزه كرده و تنها با اتصال به اينترنت، به راحتي در دسترس افراد قرار مي‌دهد. فين‌تك در بسياري از زمينه‌هاي مالي به كار گرفته مي‌شود كه برخي از آن‌ها عبارت هستند از:

• اپليكيشن‌هاي سرمايه‌گذاري كه خريد و فروش سهام، ETF و رمزارز را اغلب با كارمزد كم يا بدون كارمزد، از دستگاه‌هاي تلفن همراه امكان پذير مي‌كنند.
• درگاه‌ پرداخت و اپليكيشن‌هاي مختلف مانند Paypal، پي فا و غيره كه امكان پرداخت آنلاين و در لحظه را براي افراد يا مشاغل فراهم مي‌كنند.
• فين‌تك حتي صنعت بيمه را نيز شامل مي‌شود. در واقع، insurtech از همه موارد مربوط به بيمه از بيمه خودرو گرفته تا بيمه خانه و حفاظت از سرمايه را نيز پشتيباني مي‌كند.

معرفي كاربران فين‌تك

به طور كلي مي‌توان گفت همه ما كاربران فين‌تك به شمار مي‌آييم چرا كه قطع به يقين در زندگي روزمره خود از يك يا دو مورد از اين برنامه‌هاي كاربردي در تلفن همراه خود استفاده كرده‌ايم. اما كاربران عمده و اصلي اين فناوري به چهار دسته گسترده دسته بندي مي‌شوند كه عبارت هستند از؛ B2B (Business to Business) براي بانك‌ها، مشتريان تجاري بانك‌ها، B2C (Business to Consumer) براي مشاغل و مصرف كنندگان.
گرايش به سمت بانكداري موبايلي، افزايش اطلاعات، داده‌ها، تجزيه و تحليل دقيق‌تر و غيرمتمركز كردن دسترسي، فرصت‌هايي را براي هر چهار گروه ايجاد مي‌كند تا تعامل بهتر و موثرتري داشته باشند.

فين‌تك يا فناوري مالي در ايران

پس از بررسي اين كه فين‌تك چيست، اكنون مي‌توان بررسي دقيقي از وضعيت اين حوزه در ايران انجام داد. بهره‌مندي از فناوري‌هاي مختلف براي كشورهايي كه به دنبال پيشرفت در حوزه‌هاي مالي و اقتصادي و همچنين تعامل اقتصادي با ساير كشورهاي جهان هستند، امري الزامي و ضروري است. ايران نيز از اين قائده مستثني نبوده و براي بهبود شرايط اقتصادي و رشد در حوزه‌هاي مالي نيازمند بهره‌گيري از فناوري‌ها و تكنولوژي‌هاي روز دنيا مانند فين‌تك است. بازارهاي قوي سرمايه در جهان به طور مستمر و فزاينده‌اي از اين تكنولوژي استفاده كرده و كسب و كارهاي بيشتري به آن روي آورده‌اند. با توجه به روند مالي ضعيف و از هم گسسته، ناكارآمدي‌ها و مشكلات اقتصادي سال‌هاي متوالي زيادي است كه حوزه مالي و اقتصاد در ايران رشد و پيشرفت چنداني نداشته است. به همين دليل در سال‌هاي اخير ميزان تقاضا براي دريافت و بهره‌مندي از خدمات مبتني بر فناوري‌هاي نوين مانند فين‌تك افزايش يافته و توسط كاربران زيادي مورد اسقبال قرار گرفته است.